|
აზერბაიჯანული ენა (თვითსახელრქმევა ლათინური ანბანით Azərbaycan dili, კირილური ანბანით Азәрбајҹан дили) თურქულ ენათა სამხრეთდასავლურ ჯგუფს მიეკუთვნება და წარმოადგენს ოფიციალურ ენას აზერბაიჯანის სახელმწიფოში. გარდა ამისა, აზერბაიჯანული ენა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი თურქული ენა ირანის ისლამური რესპუბლიკაში. სახელწოდების პრობლემა თურქული ანბანის ვარიანტები დღესდღეობით აზერბაიჯანულად წოდებულ ენას წარსულში სხვადასხვა სახელით იცნობდნენ. თუმცა ეს პრობლემა არც დღესაა საბოლოოდ გადაჭრილი. 1936 წლამდე მას ბევრი უმართებულოდ „თათრულ ენას“ უწოდებდა (იხ. თათრული ენა). 1989 წლიდან ამ ენას მონაცვლეობით ხან „აზერბაიჯანულ-თურქულს“ (Azərbaycan Türkcəsi), ხან „აზერბაიჯანის თურქულ ენას“ (Azərbaycan Türk dili), ხანაც თურქულს (Türkcə, Türki) უწოდებდნენ. 1990 წლიდან მოყოლებული სახელწოდება „აზერბაიჯანული“ (Azərbaycanca), „თურქული ენა“ (Türk dili), „აზერული“ (Azərice), ან უბრალოდ „აზერი“ თანაარსებობენ. ირანში ამ ენას შემდეგნაირად მოიხსენიებენ და წერენ; آذربایجان دیلی Azərbaycan dili და آذربایجانجا Azərbaycanca. სახელწოდებას „აზერი თურქული“ (Azəri Türkcəsi) გამოიყენებენ თურქეთელი თურქოლოგები. თავად აზერბაიჯანელები თავის მშობლიურ ენას თურქულს, აზერის, ან აზერბაიჯანულ-თურქულს უწოდებს. შესადარებლად შეგიძლიათ იხილოთ სტატიები თურქული ენა და თურქული ენები. ზოგადი ცნობები დამწერლობა ირანის აზერბაიჯანში - არაბულ გრაფიკაზე, აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში - ჯერ არაბული, 1929-39 წლებში - ლათინური, 1939-91 - სლავურიროვაბადი, აჲრჲუმიკირილური, ამჟამად კვლავ ლათინური. მოლაპარაკეთა რაოდენობა: 16 მლნ. ენის კოდი: az სახელწოდება: az - Azərbaycanca; en - Azeri; eo - Azerbajghana დამწერლობა: ლათინური, სლავური აზერბაიჯანული ენის დიალექტთა ჯგუფებია: აღმოსავლური (ყუბა, ბაქო, შემახა, მუღანი, ლენქორანი), დასავლური , ჩრდილოური (ნუხა, ზაქათალა, კახი)(ყაზახი, ყარაბაღი, კო), სამხრეთული (ნახიჩევანი, ორდუბადი, თავრიზი; აქვე შედის ერევნის კილოკავი). განსაკუთრებულ ჯგუფს შეადგენს კაშკაელთა, ავშართა (ირანი და ავღანეთი) და თარაქამათა (სომხეთი) დიალექტები. სალიტერატურო ენის საფუძვლად მიიჩნევენ შემახა-ბაქოს დიალექტს. დიალექტებს შორის განსხვავები ძირითადად ფონეტიკას და ლექსიკას შეეხება. აზერბაიჯანულ ენაზე ლიტერატურა XIII ს-დან ვითარდება, მას საფუძვლად უდევს ბაქოს და შემახის დიალექტები. სტატუსი ოფიციალური ენა: აზერბაიჯანი გავრცელების არეალი: გავრცელებულია აგრეთვე ირანის დასავლეთ აზერბაიჯანის და ჩრდილოეთ აზერბაიჯანის ოსთანებში, საქართველოში, რუსეთში. აზერბაიჯანული დამწერლობის ნიმუშები ნიმუშად გამოყენებულია ადამიანის უფლებათა დეკლარაციის პირველი მუხლი. თურქული ანბანი (1929-39) Butun insanlar ləƶaqət və huqyqlarƅna gɵrə azad vǝ bǝrabǝr doƣylyrlar. Onarƅn şuurlarƅ vǝ vicdanlarƅ var vǝ bir-birlǝrinǝ munasibǝtdǝ qardaålƅq rynhynda davranmalƅdƅrlar. კირილური ანბანის პირველი ვარიანტი (1939-57) Бүтүн йнсанлар ләяагәт вә һүгуларьна ҝөрә азад вә бәрабәр доғулурлар. Онлрьн шүурлaрь вә виҹданларь вар вә бир-бирләринә мүнасибәтдә гардашльг рунһунда давранмальдьрлар. კირილური ანბანის საბოლოო ვარიანტი (1957-91) Бүтүн йнсанлар ләјагәт вә һүгуларына ҝөрә азад вә бәрабәр доғулурлар. Онлрын шүурлары вә виҹданлары вар вә бир-бирләринә мүнасибәтдә гардашлыг рунһунда давранмалыдырлар. თურქული ანბანის ახალი ვარიანტი (1991-92 წლებიდან მოყოლებული) Bütün insanlar ləyaqət və hüquqlarına göre azad və bərabər doğulurlar. Onarın şüurları və vicdanları var və bir-birlərinə münasibətdə qardaşlıq runhunda davranmalıdırlar. ტრანსლიტერაცია აზერბაიჯანული ენის ლათინურ ანბანზე Bütün insanlar heysiyyət və haqlar baxımından dənk (bərabər) və ərkin (azad) doğularlar. Us (əql) və uyat (vicdan) yiyəsidirlər və bir birlərinə qarşı qardaşlıq ruhu ilə davranmalıdırlar. სამხრეთაზერბაიჯანში არაბულ დამწერლობას გამოიყენებენ بوتون اينسانلار حيثييت و حاقلار باخيميندان دنك (برابر) و اركين (آزاد) دوغولارلار. اوس (عقل) و اويات (ويجدان)*ييهﺳﻴﺪيرلر و بير بيرلرينه قارشى قارداشليق روحو ايله داوراماليدرلار გრამატიკა ლექსიკა ფრაზები და სიტყვები გამარჯობა - Salam; Salam əleyküm - სალამ; სალამ ალეიკუმ კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება - Xoş gəlmişsən - ხოშ გელმიშსენ გმადლობთ - Sağ ol; Çox sağ olun - საღ ოლ; ჩოხ საღ ოლუნ კი / არა - Bəli / Yox - ბელი / იოხ გეთაყვა - Xahiş edirəm; Zəhmət olmasa - ხაჰიშ ედირემ; ზეჰმეტ ოლმასა ნახვამდის - Xudahafiz; Sağ olun - ხუდაჰაფიზ; საღ ოლუნ რიცხვები 1 bir ბირ 2 iki იკი 3 üç იუჩ 4 dörd დიორდ 5 beş ბეშ 6 altı ალტი 7 yeddi იედი 8 səkkiz სეკიზ 9 doqquz დოგუზ 10 on ონ |
About us|Jobs|Help|Disclaimer|Advertising services|Contact us|Sign in|Website map|Search|
GMT+8, 2015-9-11 20:13 , Processed in 0.160304 second(s), 16 queries .
