|
Azerbejdżan, Republika Azerbejdżanu (azer. Azərbaycan, Azərbaycan Respublikası) – państwo w Azji nad Morzem Kaspijskim, graniczące z Rosją, Gruzją, Armenią, Iranem oraz Turcją. Pochodzenie nazwy Sufiks -an w perskim znaczy "kraj". Atropates (w staroperskim "strzeżony przez ogień") był satrapą Medii za czasów perskiej dynastii Achemenidów oraz Aleksandra Wielkiego, po śmierci którego się uniezależnił. Od tej pory ta część Medii była znana Grekom jako Media Atropatene, albo po prostu Atropatene, stąd średnioperskie Āturpātakān, później Ādurbādagān, a w końcu nowoperskie Ādarbāyjān, czyli Azerbejdżan, po ormiańsku Atrpatakan. Arabska wersja nazwy to Adharbayjān (أذربيجان). W czasach klasycznych określano go również Kaukaską Albanią, a jego część Kaukaską Iberią (dzisiejsze tereny Gruzji). Istnieje także teoria, że Azerbejdżan to sturczona forma zarabizowanej wersji perskiej nazwy Âzarâbâdagân (âzar=ogień; âbâdag=miejsce kultu; ân=sufiks liczby mnogiej), czyli "kraina wiecznego ognia", co może mieć związek z zoroastriańskimi świątyniami ognia w tych okolicach. Ustrój polityczny Azerbejdżan jest republiką prezydencką. Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Do jego uprawnień należy m.in. nominowanie ministrów. Ciałem ustawodawczym jest pięćdziesięciomiejscowy parlament, również wybierany w wyborach powszechnych. Prawo wyborcze przysługuje każdemu obywatelowi kraju, który ukończył osiemnaście lat. Zob. Prezydenci Azerbejdżanu. Siły zbrojne Azerbejdżan dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi[4]. Uzbrojenie sił lądowych Azerbejdżanu składało się w 2014 roku z: 544 czołgów, 1864 opancerzonych pojazdów bojowych, 180 dział samobieżnych, 266 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych oraz 384 zestawów artylerii holowanej[4]. Marynarka wojenna Azerbejdżanu dysponowała w 2014 roku 23 okrętami obrony przybrzeża, jedną fregatą, czterema okrętami podwodnymi oraz 7 okrętami obrony przeciwminowej[4]. Azerskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 34 myśliwców, 54 samolotów transportowych, 19 samolotów szkolno-bojowych, 79 śmigłowców oraz 18 śmigłowców szturmowych[4]. Wojska azerskie w 2014 roku liczyły 67 tys. żołnierzy zawodowych oraz 300 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) azerskie siły zbrojne stanowią 50. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 3,2 mld dolarów (USD)[4]. Historia Osobny artykuł: Historia Azerbejdżanu. Godło Azerbejdżańskiej SRR Najdawniejszymi znanymi mieszkańcami terytorium dzisiejszego Azerbejdżanu byli kaukascy Albańczycy, przynależący do kaukaskiej grupy językowej. Teren ten w ciągu późniejszych stuleci zamieszkiwało wiele różnych nacji: Persowie, Rzymianie, Grecy, Ormianie, Arabowie, Turcy, Mongołowie i Rosjanie. Pierwszym królestwem, które pojawiło się na omawianym terenie, było królestwo Manna – ok. IX w. p.n.e. Przetrwało ono do początku VII w. p.n.e., później zaś weszło w skład państwa Medów. Islam na terenie dzisiejszego Azerbejdżanu rozprzestrzenił się gwałtownie po jego podboju przez Arabów w VII-VIII w. Po upadku władzy arabskiej powstało kilka częściowo niepodległych państewek. W XI w. nastąpiło podbicie regionu przez Turków Seldżuckich – zdominowali oni Azerbejdżan i stali się przodkami dzisiejszych Azerów. W latach trzydziestych XIII wieku Azerbejdżan podbili Mongołowie i był on następnie głównym ośrodkiem władzy Ilchanidów. Azerbejdżan od XV do XVIII w. był częścią Iranu znajdującego się wówczas pod rządami Safawidów. Na skutek przegranych przez nową irańską dynastię Kadżarów wojen z Rosją na mocy traktatu w Gulistanie (1813) oraz traktatu turkmanczajskiego (1828) Azerbejdżan został przyłączony do Imperium Rosyjskiego. Osobny artykuł: Azerbejdżan pod panowaniem rosyjskim. Od 1872 w Baku na skalę przemysłową wydobywano ropę naftową. Odkrycie to zapoczątkowało ekspansywny rozwój tego miasta. Po rozpadzie Zakaukaskiej DRF w maju 1918 roku Azerbejdżan uzyskał niepodległość (Demokratyczna Republika Azerbejdżanu). W kwietniu 1920 Azerbejdżan został zajęty przez Armię Czerwoną. Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka w latach 1920-1922 była częścią państwa radzieckiego przed powstaniem ZSRR, w latach 1922-1936 razem z Gruzją i Armenią wchodziła w skład ZSRR jako część Zakaukaskiej Federacyjnej SRR, w 1936 weszła w skład ZSRR bezpośrednio. Część Azerów znalazła się poza ASRR, na terenie Iranu. Tamtejsi działacze wraz z Irańczykami próbowali w 1920 roku powołać Republikę Gilańską w latach 1920-1921[5] co jednak nie udało się. W listopadzie w 1945 powstała Autonomiczna Republika Azerbejdżanu. Niektórzy z nich liczyli na to, że terytorium Iranu zamieszkiwane przez Azerów zostanie wcielone do ZSRR. Do utworzenia w ten sposób "Wielkiego Azerbejdżanu" dążył m.in. pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Azerbejdżanu Mir Cəfər Bağırov[6]. Ostatecznie gdy rząd ZSRR wycofał swoje poparcie dla republiki, ta została zlikwidowana przez wojska irańskie. Dnia 30 sierpnia 1991 r. Azerbejdżan ogłosił suwerenność, ale formalnie stał się państwem niepodległym 18 października 1991 r., W grudniu 1991 roku, podobnie jak 11 innych republik byłego ZSRR przystąpił do WNP. Od ogłoszenia niepodległości trwa konflikt z Armenią o Górski Karabach. Demografia Osobny artykuł: Geografia Azerbejdżanu. Zobacz też: Miasta Azerbejdżanu Azerbejdżan jest najludniejszym państwem Zakaukazia. Mieszka tutaj 9 164 600[2][7] mieszkańców, z czego w roku 2009 Azerowie stanowili 91,6%. Wśród mniejszości narodowych największe grupę stanowią Lezgini (2,02%), Ormianie (1,35%), Rosjanie (1,34%), Tałyszowie (1,26%), Awarowie (0,558%), Turcy (0,426%), Tatarzy (0,29%), Tatowie (0,282%), Ukraińcy (0,241%), Cachurzy (0,138%), Gruzini (0,111%), Żydzi (0,102%), Kurdowie (0,068%)[8], pozostali 0,754%: Ingilojcy, Białorusini i inni. W Azerbejdżanie przebywa mała grupa Polaków licząca ponad tysiąc osób[9]. Wśród wybitnych przedstawicieli mniejszości polskiej w Azerbejdżanie znaleźli się: Józef Gosławski – architekt Józef Płoszko – architekt Paweł Potocki – inżynier Witold Zglenicki – inżynier, geolog |
About us|Jobs|Help|Disclaimer|Advertising services|Contact us|Sign in|Website map|Search|
GMT+8, 2015-9-11 20:13 , Processed in 0.162951 second(s), 16 queries .
